|
KALİTE - BETON ÇATLAKLARI
Yapısal Çatlaklar
Bu tip çatlaklar, yapının işlevi
gereği taşıması zorunlu gerilmelerden kaynaklanır. Bunlar, projesi olmayan,
zemin problemi çözülmemiş yapılarda meydana gelirler ve çok tehlikelidirler;
beton dökümü ve döküm koşulları ile ilgileri yoktur. Bu durumlarda mutlaka
yetkili mercilere (mühendislik bürosu, üniversite vb) başvurulmalıdır. Yapı
doğru projelendirildiği ve aşırı yükleme olmadığı durumlarda böyle bir sorun
yaşanmaz. Bu tip çatlaklar, betonarme eleman içinde çekme gerilmelerine dik
yönde oluşur. Basit bir kirişin açıklık ortasında oluşan veya bir konsol
mesnetin üstünde görülebilen çatlaklar bu tiptendir.
Uygulama Kökenli Çatlaklar
Bu tip çatlaklar taze veya
yaşlanmış betonlarda görülür.
Taze Beton Çatlakları
Taze beton çatlakları, betonun
kalıba yerleştirilmesini izleyen ilk 30 dakika ile 5 saat arasında, genelde
döşeme gibi geniş yüzeye uygulanan betonlarda görülür. Bu çatlaklar, 10 cm 'ye
erişen derinlikte ve birkaç cm 'den başlayarak, 2 m'ye varan uzunluklar
olabilir. Derin ve uzun çatlaklar betonun mukavemeti ve dayanıklılığı açısından
son derece zararlı olabilir. Taze beton çatlaklarının en önemli iki nedeni
olarak oturma farklılıkları ve plastik rötre (büzülme) sayılabilir.
Oturma Çatlakları
Bu çatlaklar, veni dökülmüş, pas
payı bırakılmamış, gereğinden fazla su ile karıştırılmış betonlarda, boşluklu
betonarme elemanlarda, donatının fazla olduğu bölgelerde ve betonun uygun
yerleştirilmediği durumlarda, üst yüzeye yakın donatıların hemen üzerinde
oluşurlar. Taze betonda iri agrega taneleri dibe doğru çökerken, çimento
partiküllerini içeren su yüzeye çıkar. Yüzeye yakın kiriş ve döşeme donatıları
bu yer değişimine karşı koyar ve taze beton bu bölgelerde tam olarak oturamaz.
Oturmasını yapamayan beton demir boyunca çatlar. Döşemeler ince olduğu için
oturma azdır, pek çatlama görülmez. Kirişler daha derin olduğu için oturma çok
olabilir ve demirlerin haritası beton yüzeyine çıkar, çatlaklar donatıların
yerini belli eder.
Betonun suyu arttıkça oturma
artar. Beton iyi yerleştirilmez, sıkılanmaz, vibrasyon uygulanmazsa oturma yine
artar. Dolayısıyla çatlama olur.Bu çatlakları önlemenin yolu normal kıvamda (-12
cm çökme) beton kullanıp yüksek kıvamlı aşırı sulu betonlardan kaçınmak ve
betona iyi vibrasyon uygulamaktır.
Plastik Rötre (Büzülme)
Çatlakları
Bu tip çatlaklar, özellikle
sıcak, kuru, rüzgarlı günlerde dökümü yapılan betonlarda (döşeme, yer, yol,
pist,... betonları) görülen; rastgele dağılmış, çeşitli boylarda ve
genişliklerdeki çatlaklardır. Genelde çatlak genişliği 1 mm den azdır ve
yüzeyseldir, derine gitmez, yapı güvenliği açısından tehlikesi yoktur.
Döşeme betonu dökülünce üst
yüzeyindeki su buharlaşmaya başlar, betonu terkederek havaya karışır, bu suyun
yerine betonun bünyesindeki su yukarı, üst yüze doğru gelir(kusulan su).
Buharlaşma hızı, su kusma hızından yüksekse betonun yüzeyi kurumaya, dolayısıyla
büzülmeye ve çatlamaya başlar. Aynı çatlaklar, yeni dökülen betonun altındaki
eski, ıslatılmamış betonun veya asmolen tabliyelerindeki briket gibi diğer
malzemelerin beton suyunu emmesi sonucu da oluşabilir.
Buharlaşma hızını arttıran
faktörler bellidir:
Hava Sıcaklığı: Hava sıcaklığı
arttıkça buharlaşma artar. Sıcaklığın 10 °C artması buharlaşmayı yaklaşık 2 kat
arttırır. Beton havadan daha sıcaksa buharlaşma daha da hızlanır.
Havanın Rutubeti: Havadaki
rutubet azaldıkça (hava kurudukça) buharlaşma kolaylaşır ve hızlanır. Nispi
rutubet %90'dan %50'ye indiğinde buharlaşma iki kat artar.
Rüzgarın Hızı: Rüzgar arttıkça
buharlaşma hızı artar. Rüzgarın hızı sıfırdan saatte 20 km 'ye çıktığında
buharlaşma 4 kat artar.
Güneş Işınları: Beton yüzeyi
güneş ışınlarına açıksa betonun yüzey sıcaklığı artar ve buharlaşma hızlanır.
Betonun su kusma hızını etkileyen
iki temel faktör, Betonun Doluluğu ve Agrega Granülometrisi'dir. Agreganın
granülometrisi ne kadar az boşluklu ise betonun mukavemeti o kadar yüksek olur,
ama boşluk olmadığından kusma suyunun yukarı çıkması zorlaşır, gecikir; su kusma
hızı azalır. Buharlaşma suyunun yerine kusma suyu gelemeyince betonun yüzeyi
kurur ve çatlar. Hazır betonda granülometri iyi ayarlandığından su kusma
zorlaşır, plastik rötre çatlakları artar.
Plastik rötreyi ve buna bağlı
çatlakları azaltmak için alınacak önlemler şunlardır: •Betonun döküleceği kalıbı
ve donatı demirlerini nemlendirerek, kalıp elemanlarının, betonun suyunu emerek
kurumasını hızlandırmalarına engel olun.
- Betonu güneşten (gölgelik
yaparak veya akşam dökerek), sıcaktan (akşam dökerek) ve rüzgardan
(rüzgarlık yaparak) koruyun.
- Suyun buharlaşmasını önleyin
(ıslak çuval, naylon örtü örterek veya kür maddesi sürerek veya püskürterek)
- Yeterli sayıda ve beceride
işçi kullanarak betonu hızlı dökün, mastarlayın ve hemen küre başlayın, en
az 3 gün boyunca kürü sürdürün.
Plastik rötre çatlakları yarım
saat-kırk beş dakika içinde, yani daha betonlama işi tamamlanmadan çok önce
başlayabilir. O nedenle betonlama işi devam ederken bitirilen bölümlerde koruma
önlemlerinin alınması gerekebilir. Mastarlanılan bölgelere naylon örtülerek,
nemli örtü örtülerek, kür maddesi sürülerek bu önlemler peyderpey alınmış olur.
Önlem alınmadığı takdirde, beton sıcaklık, rutubet ve rüzgar durumuna göre az
veya çok çatlar. Bu çatlakları azaltarak asgariye indirmek sizin elinizdedir.
Yaşlanmış Beton Çatlakları
Bu tip çatlaklar, değişik yaş
gruplarındaki (birkaç haftadan 30 yıla kadar) betonlarda görülebilir. Çatlaklar,
fiziksel veya kimyasal kökenlidir. Bunlar, önce kılcal görünümde, ardından
büyüyen ve birleşen çatlaklardır. Çatlakları takiben beton yüzeyinde soyulma,
dökülme ve patlamalar görülür. Önlem alınmadığı takdirde, betonarme elemanlar
zamanla tamamen tahrip olabilir.
Bu çatlamaların nedenleri
arasında donma - çözülme, alkali - aktif silis reaksiyonu, karbonatlaşma,
donatının korozyonu/paslanması, sülfat - asit -tuz gibi beton için zararlı
maddelerin yol açtığı reaksiyonlar sayılabilir.
|
